Puiu (Nafarroa):
Historia renmaila: lekua
Administratibo maila: Herria.
Auzitegi barruti: Tafalla.
Merindade: Olite.
Leku geografikoa:Baldorba.
Poblacioa 330 biztanle.
Azala 20,9 kilometro kuadradoa.
Altura 550 metro.
Iruñatik hogeitabederatzi kilometrotara.
Kotxez:
Nafarroa komunitatean dago.N-121errepidearekin ailegatzen da.
Ene A-15errepidearekin ailega gaiteane.
Taxia
Tafalla
Taxi geltokioa-948700011
Iruña
Taxi irratia-948 221 212
20,9 kilometro kuadratua.
Iruñatik hogeitabederatzi kilometrotara.
Errepide generalean N-121 konatuta dago Iruña-Tudela.
333biztanle.
Puiu latinetik dator.
Autobusez:
"La tafallesa".
Bulegoak.
Telefonoa –948 700 199/948 700 979.
Iruña.
Oliveto kondea nº 8 (autobus geltokia)
Telefonoa-948 222 886
.Tafalla.
"Rekoletas nº 7"
Telefonoa – 948 7000 979
Puiu geltokia ( tafalla bidean)
"Abejeras nº 14"
Telefonoa-948 264 412
Olibeto kondea (autobus geltokia)
Telefonoa – 948 221 026
Trenez:
Trena N-121paraleloa ibiltzen da eta ez da geltokirik Puellon.
Geltokiak Iruñean eta Tafallan daude.
Urrengo konstrukzioa abiadura handikoa trenarena izango da.
RENFE
Informazioa
Telefonoa –902 24 02 02
Irunako geltokia
Puede calcular su trayecto:
HISTORIA
Herria mendixka batetik hedatzen da. Mendi honek izena romances Puyo da, Pueyo latinetik dator podium, podiu, podio hitzetatik.
Pueyok aurretik normalean “el “ artikulu darama.
Santiagon torreioa ikusten da eta honen gainean Erdi Aroko eraikin bat eraiki zen. Miradorretik Cidakos ibai ikusten da.
Gaztelua herriaren gainean dago. Oraingo eraikinean oraindik silerak daude eta seguraski sendotasunarenak izango ziren.
Irigoien izan zen herriaren sorrera. Jendea han finkatu zen sendotasunaresn ondoan gaztelua zeukalako XIV. Mendearean hasieran. Irigoien izena azaltzen da agirietan eta XVI. Mendean Podio altaren deitura aurkitu geunden. Denbora pasa ahala herria handitzen hasi zen eta Iriarte eta Iribarren auzoak azaldu ziren.
Vianako Carlar V. Printzeak María Armendarizkaroari eman zion. Auzokoak Elizako patronatoarekin elkartu ziren Iruñako Kararen artxidiakonoaren alde.
Pueyo Iruñako apezpikutuarena da eta Oliteko merindadea.
Pueyo iparraldean dago muino baten gainean eta hango uzta, ardoa, garia eta garagarra dira. Pueyo ondoan Tafalla, Artajona, Sansoain eta Benagarri daude.
Pueyon errota bat, eliza bat, apaiz bat, sacristaua eta 376 pertsona bizi dira. Hala ere udal-erreformekin udala bereizturik geratu zen.
XVIII.mendea bukatzean herri honek bikario bat eta zazpi benefiziadun zituen baina ez ziren herrian bizi. Bikarioa Iruñako Katedraleko Kameran aurkezten zen.
1847an 2 benefiziadun bakarrik geratu ziren . Urte berean Pueyok gari eskola bat zeukan. Cidakosen gainean irin errota bat zegoen. Iruñara eramaten zuen errepidea eta herri mugakideetara zeramaten bideak gurutzatzen zituen.
Pueyon, San Criz ermitaren inguruan dirudienez habitat mota ez ezagun bat egon zen.
LA VALDORBA
Orba harana Nafarroan dago eta honen zehar Pirineoetatik Erriberara pasa daiteke. Valdorba eskualde bat da eta herri tixikiz osatuta dago. Hauetako batzuk jenderi gabe baina elizak eta jauregiak , hala ere, iraunarazten dute eta gogora ekartzen dute Santiagoko Bideak iraganean izan zuen garrantzia.
Bere lurrak osos ospetsuak dira . Han Iruñako erregeek Arabiarren kontra liskarra izan zuten. Independentzia gerraren bitartean Valdorba, Espoz y Minaren gizon askoren babesa izan zen, Gure historiaren gauza asko pasa dira lurralde honetan.
Orba haranak administrazio atal bat osatu zuen XIX. Menderaino . Bere izena Orba mendietatik dator, mendi hauek ekialdeko mugan daude. Nahiz eta kontaira asko izan, baieztatuta dago musulmanek lurralde hauek ez zutelako Iruñako inbasioarako erabili.
1431 urtea baino lehen zatituta zegoen. Berasoain ( Garinoainekin), Basondoa ( Unzue, Echagüe, Baráin, Oricin, Olóriz, Solchaga, Erístain eta Mendivil) Leoz (Leóx, Uzquita, Iriberri, Olleta, Artáriain, Iracheta, Maquirriain, Bézquiz, Benegorri, Sánsoain eta Pueyorekin)
XVI.mendearen lehen zatian harana asko handitu zen.
Erdi Araoaren bitartean eskualdea demografikoa erreserva izan zen eta handik emigratzaile asko atera dira XVI.mendetik gaur egunero.
La Valdorba zazpi udalerriz osatuta dago: Barasoain, Garinoain, Leoz, Oloriz, Orisoain, Pueyo eta Unzue.
Azala: 210 Km2.
Biztanleak:1800
Dentsitatea: 8,5 biztanle/km2
Mendeen zehar Catalain haranaren lekurik garrantzitsuenetakoa izan da.
Pueyoko Erliebe, Klima eta Flora.
Iparraldean Garinoain eta Leozekin mugatzen du, Ekialdean Sasacinekin, Hegoaldean Tafallerekin eta Mendebaldean Artajonerekin.
Udalerria Iparraldeteik Ekialderaino Cidakos ibaiarengatik ibilia dago.
Erliebea: Mendiz osatua dago ( 640, 460 metrotokoak gutxi gora behera) . Mendiak barrankoengatik bereiztuak daude.
Klima: Mediterraneo kontinentala dugu , euritsuak eta hotzak, batez ere “Cierzoak” jotzen badu. Eguraldiaren urteko media 13ª da.
Flora : Aritz eta arte basoak